hier komt het bewijs, heb effe gezocht
Beeldschermen
Uit een in 1985 afgerond onderzoek van de Nederlandse PTT(1) bleek dat het afluisteren van computer-beeldschermen relatief eenvoudig was. Bekend was bovendien dat deze methode reeds geruime tijd werd toegepast door militaire inlichtingenorganisaties en andere gleufhoed-instanties. In de V.S. waren bijvoorbeeld al (vanaf de jaren zestig) de TEMPEST-veiligheidsmaatregelen van kracht, die apparatuur die voor militaire- en veiligheidsbelangen gebruikt wordt tegen dit type afluisteren beveiligt.
Deze vorm van afluisteren is mogelijk door iets wat wel omschreven wordt als residu-straling: "Dit is straling die onbedoeld in zwakke, doch traceerbare vorm zelfs de muren van een woning kan passeren en daarbuiten kan worden opgevangen." In Nederland is deze vorm van afluisteren bij wet verboden. Dit hoofdstuk gaat kort in op de vraag hoe het afluisteren in de praktijk plaats vindt en wat er tegen te doen is.
Het afluisteren
Hedy is aan het werk op haar computer en heeft behoefte aan een stukje muziek. Ze pakt de transistor radio, trekt de antenne uit, en stemt af op 'Radio 3'. Helaas blijkt de ontvangst van abominabele kwaliteit. Ook als ze op een andere zender afstemt, blijft de ontvangst slecht. Wanneer ze haar computer uit zet, blijkt er niets aan de hand te zijn.
Uit het voorbeeld blijkt dat de computer niet alleen als tekstverwerker maar ook als stoorzender kan functioneren. In natuurkundige termen worden beide typen signalen tot de elektromagnetische straling gerekend.
De beeldscherm-stoorsignalen blijken dezelfde informatie te bevatten als de signalen die op het computer beeldscherm verschijnen. De onderzoekers van de PTT knutselden wat aan een gewone tv(3), zodat daarmee beeldscherm- stoorsignalen opgevangen konden worden. Na wat experimenteren kregen zij een helder beeld, dat ook op foto of videoband vastgelegd kon worden. Een normale T.V. ontvanger kan dus geschikt gemaakt worden om op afstand de informatie te reconstrueren die zichtbaar is op het beeldscherm van de computer.
Uit het onderzoek bleek dat beeldscherm-stoorsignalen van de computer tot op méér dan een kilometer afstand opgevangen konden worden. Daarbij gold dat naarmate ontvangstapparatuur meer geavanceerd was, een grotere afstand overbrugd kon worden.
Hoewel in het kader van genoemd onderzoek verschillende typen beeldschermen onderzocht zijn, bevat het rapport geen specifieke informatie over dit aspect. Daardoor weten we niet zeker welk type beeldscherm makkelijk of moeilijk af te luisteren is. Daar komt nog bij dat er sinds het PTT-onderzoek van 1985 verschillende nieuwe types beeldschermen op de markt verschenen zijn.
Europese normeringsinstituten zijn er de afgelopen jaren in geslaagd om de fabrikanten ertoe te bewegen electronische apparatuur te produceren die minder stoorsignalen produceert. Dit was niet zozeer vanwege het afluistergevaar, maar omdat de straling ook een gezondheidsrisico betekent voor mensen die vaak achter een monitor zitten. De meeste nieuwe monitoren zijn dan ook van het zogenaamde 'Low radiation' type. Het gevolg daarvan is dat de beeldscherm-stoorsignalen van computers de afgelopen jaren in sterkte verminderd zijn, waardoor ze op grotere afstand niet meer te ontvangen zijn. Van zwart-wit schermen is bekend dat zij minder beeldscherm-stoorsignalen produceren dan kleurenschermen. Aan de andere kant zijn er natuurlijk ook vorderingen gemaakt met het nauwkeuriger ontvangen van straling. In hoeverre deze twee ontwikkelingen elkaar opheffen is helaas niet bekend.
Er bestaan ook schermen die niet met een beeldbuis werken, zoals de LCD schermen die te vinden zijn op draagbare computers. Hierbij is de elektromagnetische straling vrijwel nihil en deze schermen zijn dan ook bijna niet af te luisteren.
Het tegengaan van 'afluisteren'
We kunnen het beeldscherm afschermen voor elektromagnetische straling. Dit is voor mensen met een bescheiden inkomen niet zo eenvoudig. Bovendien is het afschermen technisch gezien een uiterst complexe zaak. De computer zou in een hermetisch afgesloten metalen kast gezet moet worden want open gedeeltes maken het dan nog mogelijk de computer 'af te luisteren'.
Ook kun je een stoorzendertje zodanig in een werkruimte plaatsen, dat je zelf normaal op de computer kunt werken, maar de beeldscherm- stoorsignalen verzuipen in de ruis. Het zendertje moet voorzien zijn van een breedband-antenne met een vermogen van rond 0 dbmW (1 milliwatt). Op die manier is het niet langer mogelijk het scherm af te luisteren. Wettelijk is het overigens niet toegestaan zomaar een zendertje te plaatsen. Zo'n zendertje is te detecteren door b.v. de Radio Controle Dienst. De kans is echter klein dat ze er zomaar achter komen. Als je zoiets gebruikt let erop dat je niet ook je buren het luisteren naar de radio onmogelijk maakt!
Het plaatsen van meerdere computers in één ruimte is geen remedie tegen 'afluisteren', zo blijkt uit het PTT onderzoek.
Het is mogelijk beeldschermen met behulp van cryptografische technieken zó uit te voeren, dat de reconstructie van beeldinformatie op basis van beeldscherm-stoorsignalen zeer moeilijk, zo niet onmogelijk wordt. De lijn-schrijfsequentie van het beeldscherm moet daartoe op een (pseudo) random wijze veranderd worden. Dit type beeldscherm is echter vooralsnog niet op de markt te verkrijgen, alhoewel de benodigde electronica hooguit een paar tientjes kost.
Voorlopig blijft de veiligste optie, als je er echt zo zeker mogelijk van wilt zijn dat je niet wordt afgeluisterd, om gebruik te maken van een LCD-scherm. Dit wordt niet alleen toegepast in draagbare computers, maar deze schermen zijn ook los verkrijgbaar voor gebruik op een 'normale' computer. Ze zijn echter wel vrij prijzig.
Kabels
Een andere bron van straling vormen de kabels waarmee de computer aan randapparatuur gekoppeld wordt, zoals printers en modems. Over het afluistergevaar hiervan is weinig bekend. Wel is de straling dusdanig sterk, dat er storing kan ontstaan in een ruimte waarin veel kabels lopen. In een druk kantoor met meerdere computers is dit geen ongewoon verschijnsel. De straling is ook sterk genoeg om buiten de ruimte opgevangen te worden. Hoe moeilijk of makkelijk het dan is daar weer informatie in terug te vinden, is onbekend. Gelukkig is er een simpele oplossing om dit verschijnsel tegen te gaan. Er zijn speciale afgeschermde (geaarde) kabels te koop. Deze kosten niet veel meer dan ongeaarde kabels, en zijn makkelijk te krijgen. Wel is het noodzakelijk om er dan ook voor te zorgen dat de aarding van de computer en randapparatuur (en dus van de stroomtoevoer) goed is.
Terug naar de inhoudsopgave van 'De muren hebben oren...'
LITERATUUR EN NOTEN
1. Eck, W van, 'Electromagnetic radiation from video display units: An eavesdropping risk?', PTT-research, april 1985. Er is ons maar één vervolg onderzoek bekend op het rapport van van Eck, namelijk: 'Beyond van Eck phreaking'. John J. Williams & Family. Consumertronics, 2011 Cresent Dr., P.O. Drawer 537 Alamogordo, NM 88310.
2. Op basis van het uitgezonden stralingsveld is het mogelijk het beeld dat zichtbaar is op het computer-beeldscherm met behulp van een normale televisie ontvanger te reconstrueren. Echter, het signaal uitgezonden door het beeldscherm bevat alle informatie van het oorspronkelijke videosignaal maar niet de noodzakelijke synchronisatie-signalen. Dit betekent dat het beeld op de T.V. zal bewegen in de verticale als ook in de horizontale richting, waardoor het geen zichtbaar resultaat oplevert. Wanneer echter synchronisatie-signalen worden toegevoegd aan het video-signaal zal het T.V. scherm het beeld probleemloos weergeven.
